Huangdi Wu Zetian; jedyna kobieta cesarz w dziejach Chin.

W 2006 Zhang Yimou nakręcił film ''Cesarzowa'', był to jeden z ostatnich filmów reżysera tak spektakularnych i wysokobudżetowych , który dotarł do Polski. Film był luźno oparty na powieści, ale przede wszystkim  nawiązywał do historii cesarzowej Wu i jej potomkiń , a także do obalenia władzy dynastii Tang  w dniu Święta Chryzantemy.  Łączył więc kilka historii w jedną. Złe tłumaczenie oryginalnego tytułu z '' Klątwy Złotego Kwiatu'' na ''Cesarzową'' doprowadziło do błędnych interpretacji filmu opartego na powieści i historii kilku potężnych kobiet w dziejach Chin. Wu była zdecydowanie najważniejszą z nich. Feniks to jedno z imion Wu ( W Azji ludzie zmieniają imiona przynajmniej pięć razy w życiu , kiedy przekraczają pewien wiek lub zmienia się ich status)

Wu Zetian  to pierwsza i jedyna oficjalna kobieta cesarz w historii Chin. Panowała w czasach dynastii Tang. Urodziła się   17.02.624 r. ,  w bogatej rodzinie, dzięki czemu otrzymała wykształcenie. Była córką handlarza  i jego drugiej partnerki pani Yang. Do pałacu została prawdopodobnie oddana  przez matkę, w momencie kiedy umarł ojciec. Czemu? Być może przyrodni bracia zaczęli bardzo źle traktować siostry, o czym może świadczyć fakt, że pani Yang wciągu kilku miesięcy pozbyła się wszystkich córek oprócz jednej, która była najmłodsza. Pałac był szansą na ucieczkę od podporządkowania się braciom, a także przyszłościową szansą awansu dla pozostałych członków rodziny. Miejsce na dworze załatwił kuzyn, ale Wu musiała być i tak naprawdę piękna, aby wygrać konkurs. Jak wyglądało życie na dworze. Dwór był skorumpowany i to nie zmieniło się przez wieki, już Konfucjusz próbował jakoś temu zaradzić.  Życie na chińskim dworze było najtrudniejszym życiem jakie można było otrzymać, ale również- jeśli wiedziałeś jak- dawało niesamowitą władzę.  Był to zresztą  dwór zdecydowanie dużo ważniejszego państwa, które  przez wieki rozdawało karty. Handel Jedwabiem  i drogimi przedmiotami z Chin, w tym przyprawami stworzył i utrzymywał Bizancjum, a potem Osmanów.Było to życie w miejscu  zdecydowanie bardziej brutalnym niż bizantyjski ginceum czy późniejszy osmański harem.   Należy tutaj zaznaczyć , że po dziś dzień w Chinach podobnie jak i w Japonii posiadanie papieru nie daje prawa bycia kochanym, a tym bardziej do bycia pełnoprawną żoną. W szczególności w Chinach nie przywiązuje się do tego w ogóle wagi i konkubinat jest akceptowalny, choć do niedawna karalny. Kobieta związana z partnerem otrzymuje tytuł ''pani'' przynależy on do konkubiny, kochanki czy żony. W Japonii jest nawet takie powiedzenie: '' Do posiadania dzieci jest żona, do miłości wyłącznie gejsza, a do seksu prostytutka''.Azjaci są po prostu realistami i nazywają rzeczy po imieniu.

Kobiety  otrzymywały tytuł  gdy przebywały w bliższym związku z mężczyzną od dłuższego czasu bez względu na to czy były żonami, czy nie. Jak wyglądał chiński pałac.Najważniejsze miejsce zajmowała cesarzowa; czyli prawdziwa ''papierowa'' żona i matka potomka cesarza ( uproszczam, bo nie zawsze musiała mieć papier po prostu była w szczególności wybraną, najczęściej ze względów politycznych). Po cesarzowej kolejne miejsce w hierarchii zajmują  żony pierwszego stopnia zwane Paniami, nie zawierały one już związku małżeńskiego formalnie. Najczęściej było ich cztery. Potem sześć żon drugiego stopnia. Ostatnią wyższą rangą było Dziewięć Piękności czwartego stopnia. Wu trafiła do piątej rangi zwanej Dziewięcioma Talentami. Głównym zajęciem kobiet z piątego stopnia była zwyczajna służba jako pokojówki. Wu musiała szybko zdobyć umiejętności, aby przebić się przez tłum 125 kobiet. Z czasem każdy cesarz wprowadzał swoją hierarchię i stopnie.

Pewnie nigdy nie przebiłaby się w tym świecie, gdyby nie szereg skandali związanych z dziećmi cesarza Taizonga i śmierć cesarzowej.  Taizong to powszechnie uznawany najpotężniejszy władca dynastii Tang...Tak na prawdę to on ją stworzył, choć pierwszym władcą był  jego ojciec. Przez wieki stanowił miarę do której porównywano innych. Przyłączył chociażby Wietnam i Kazachstan, nawiązał najważniejsze kontakty z Bizancjum, zacieśnił kontakt z Japonią, ale z dziećmi i rodziną było gorzej. Cheng-qian wolał życie na pustyni w obozowisku Turków, był chromy, a do tego homoseksualny, nie pomogło nawet stracenie kochanka.Ojciec w końcu go przepędził. Zhi wykazywał podobne skłonności, był dodatkowo manipulowany przez brata; więc wzniecał bunty przeciw ojcu.Co gorsza pojawiły się dziwne zabawy w śmierć tatusia. Taizong doskonale zdawał sobie sprawę z tego co się dzieje... Sam przecież obalił ojca i wymordował paru braci. Jedynie Gaozong wykazywał zainteresowanie władzą i państwem.Jednak początkowo w ogóle nie brano go pod uwagę. Posiadając tak kiepskie potomstwo Taizong na pewno pragnął kolejnego dziedzica, a do tego potrzebna była nowa konkubina. Kiedy Wu trafiła na dwór cesarzowa już nie żyła, więc Taizong mógł nie baczyć na kolejność brania kobiet do łoża. W owym czasie był już bardzo podejrzliwy i eliminował ludzi z imieniem Wu... Czemu zapomniał o tej kobiecie? Podtruwał również konkubiny, prawdopodobnie nie znał jej rodowego nazwiska, albowiem kiedy Wu trafiła do pałacu otrzymała nowe imię, a nazwisko przepadło. Jaki był powód? Cesarz usłyszał od wróżbity, że w trzecim pokoleniu dynastia Tang znajdzie się pod panowaniem kobiety... Będzie to Król Wojny, czyli '' Wu Wang''. Wu oznacza w języku chińskim również króla, ale on sam nie był trzecim pokoleniem więc mógł nie obawiać się swej własnej konkubiny. Mimo śmierci Wende; Wu na pewno pełniła funkcje pokojówki ważniejszych konkubin, być może poznali się gdy ona sprzątała, bądź usługiwała jednej z dam. On pomyślał o Wu, a Wu o nim...A także o Gaozong'u.  Pewne jest, że ich romans zawiązał się jeszcze przed śmiercią ojca. W tym czasie Wu  była  już związana na dobre z  Taizongiem. Jak go poznała? Nie wiadomo. Oficjalna wersja jest mało prawdopodobna. Opowiada ona o spotkaniu cesarza podczas jazdy konnej i edukacji cesarza jak poskromić krnąbrnego konia. Wu na pytanie co zrobić ze zwierzęciem miała odpowiedzieć, że należy je wybatożyć prawie na śmierć.Jest to stwierdzenie jak najbardziej odpowiadające dalszym losom cesarzowej, więc kto wie może jest w tym ziarenko prawdy.

Cesarzowej, która doprowadzała swoich wrogów do tego, że pragnęli umrzeć, a ona złośliwie zostawiała ich przy życiu. Należy podkreślić, że nie była jedyna w dziejach, ale najwięcej o niej napisano. Miało to też swój cel; chciano w ten sposób zdusić przestępstwa w zarodku. W wielu przypadkach to się udało, w wielu nie. Wtedy metody trzeba było użyć. Najprawdopodobniej jednak para poznała się  w apartamentach kogoś  z wyższą rangą, kiedy Wu  usługiwała tej osobie.

Romans z Gaozongiem doprowadził do tego, że zaczęto uznawać za kazirodztwo związek macochy i pasierba. W rzeczywiśtości tak nie jest

Po śmierci cesarza Wu jak wszystkie kobiety z pałacu trafiła do klasztoru, ale kiedy Gaozong wstępuje na tron powraca do pałacu; co jest precedensem. Niektórzy historycy twierdzą, że Wu sprowadziła  cesarzowej Wang, która nie mogąc mieć dzieci była zazdrosna o nową konkubinę Xiao. Wang była żoną Gaozonga. Znając historię romansu  męża, zdecydowała się na desperacki krok. Sprowadza jego dawną miłość na dwór, aby odwrócić uwagę od konkubiny Xiao. Mało prawdopodobne. Najprawdopodobniej to Gaozhong sprowadził Wu.  Pomiędzy kobietami jest silna rywalizacja . Wang w końcu zostaje oskarżona o uduszenie córki urodzonej przez  Wu, co doprowadza ją do upadku.  Wang i jej matka zostają oskarżone o czary i wygnane z pałacu. Czy Wu sama zabiła córkę, aby zrzucić na nią winę? Nie wiadomo. Może wykorzystała śmierć dziecka, a  może  rzeczywiście Wang to zrobiła.  Wu doprowadza do śmierci Wang i konkubiny Xiao.

Urodziła cesarzowi  czterech synów.Losy jej dzieci są burzliwe. Li Hong umiera młodo. Był nieślubnym dzieckiem urodzonym jeszcze w klasztorze,prawdopodobnie został otruty po tym jak stanął w obronie przyrodnich sióstr , które były więzione i skazane na śmierć głodową.

Xian zostaje wygnany i zmuszony do samobójstwa.W 675 Gaozong doznaje wylewu i mianuje Wu regentem. Od tego momentu Wu więzi bądź zabija wszystkich, którzy staną na jej drodze. To cesarzowa Wu przyłączyła w kampanii wojennej Koreę, która pozostanie lennikiem Chin na wiele wieków z bardzo krótką przerwą. Korea jest bardzo potrzebna Chinom, albowiem wbrew obiegowej w Europie tradycji; to w Korei wynaleziono produkcję jedwabiu. To tam były największe przetwórnie  nie w Chinach. Chiny prowadziły głównie handel materiałem. Wu podporządkowuje sobie również Afganistan. Gaozong popełnił zdecydowany błąd zostawiając klauzulę w testamencie, w której zaznaczył, że: ''Jeśli nie będzie zgody w ważnych sprawach państwa decyzję podejmie cesarzowa''.

  Na tron wstępuje Zhongzong, którego matka niczym Kosem obala i obsadza na tronie młodszego syna Ruizonga; ogłaszając go  w krótkim czasie upośledzonym. Ten również nie pozostaje długo panem,. Zostanie obalony, a Zetian  zostaje pełnoprawnym cesarzem. Zhaozong piastował swoje stanowisko, ale tylko oficjanie. Jego pierwsza żona znika w niejasnych okolicznościach za sprawą cesarzowej. Druga Wei jest jak najbardziej oddana Wu, ale jednocześnie uczy się od niej. Nigdy nie wybaczy teściowej śmierci dwóch córek. Zhaozong nie wstąpił na tron natychmiast jak rozkazał ojciec... Cesarzowa długo zwleka z ceremonią, co jest  wyłącznie jej złośliwością. W 690 roku Wu po detronizacji swoich synów proklamuje nową dynastię Zhou. Tą nazwą  nawiązuje do pierwszej dynastii Chin, ale nie należy ich mylić. Potem ogłasza się cesarzem -huangdi, to określenie jest zarezerwowane od czasów Shi Huangdi - pierwszego cesarza Chin, dla pełnoprawnego władcy państwa.

Dlatego  należy odnosić do niej tytuł cesarzowa, jak do polskiej królowej Jadwigi w początkach jej panowania. Ona również  przez ten okres dziejów jest  królem. Również była suwerenem w przeciwieństwie do Wu została potem zmuszona do małżeństwa i oddania części władzy. Dopiero wtedy stała się królową. Takie czasy. Wu nigdy władzy nie oddała dobrowolnie.

Wu była osobą brutalną; jednej z konkubin kazała obciąć wszystkie kończyny. Brutalnie rozprawiała się ze wszelkimi buntami mimo to ceniła sztukę i doprowadziła do rozwoju Chin. To za jej czasu powstają słynne groty Longmen.  Udoskonaliła kodeks prawny , rozwijała sztukę, wprowadziła na dobre do Chin buddyzm, gdyż konfucjańskie zasady rządów zdecydowanie uważały kobietę za   nie zdolną do tego. To za jej czasów żył sędzia Di. Postać popularna w wielu filmach i książkach.Sędzia Di jest zgodnie uznawany za pierwszego historycznego śledczego i kryminologa. A przestępstwa szerzą się w owym czasie ogromnie,a  jednak Wu umie je ukrócić.  Wu lubiła otaczać się pięknymi kochankami i śmiało można powiedzieć, że stworzyła swój męski harem. Usunęła 80 % starych urzędników, ale faktem jest, że byli oni skorumpowani, za to zyskała uwielbienie ludu.Pomyliła się tylko w kilku procentach(dokładnie 10%). Już ten fakt świadczy, że Konfucjusz miał wiele racji. Po wielu latach panowania Taizonga jako pierwsza potrafiła doprowadzić do nadwyżek w dochodach. Kwitnie handel Jedwabnego Szlaku.Wiele nomadów ściągało do Chin aby tu się osiedlić  i żyć, oficjalnie przybywali do tego kraju z powodu klęsk żywiołowych i biedy w swoich państwach; nie oficjalnie by się wzbogacić. To nomadzi doprowadzą do upadku dynastii. Ci uchodźcy.Pierwsze bunty zaczęły się już za panowania Wu; chociażby Qapagan. Konflikt z nim doprowadził do naruszenia podstaw władzy cesarzowej. Wu starzejąc się jak każdy  uzurpator i tyran zapominała o tym jak łatwo można utracić władzę. Dużą rolę w negocjacjach z Qapaganem odegrał sędzia Di, ale i tak doprowadziło to do długoletniej wojny. Z czasem nawet sędzia Di chciał przywrócenia Zhaozonga na tron.  Kiedy umarł sędzia,  Wu miała stwierdzić: '' Od teraz pałac jest pusty''. Na dworze znów pojawiło się zepsucie,  a starzejąca się cesarzowa go nie widziała.  Ma już wtedy prawie siedemdziesiąt lat. Wu  udało się coś osiągnąć w stosunkach rodzinnych, posługując się licznymi mordami, doprowadziła do zjednoczenia rywalizujących ze sobą rodów Li i Wu. W końcu syn obalił matkę. Cesarzowa zamieszkała w Pałacu Świtu, z czasem coraz bardziej słabnie, spisuje testament ,w którym zrzeka się tytułu bogini i huangdi . Zhangzong wielokrotnie odwiedzał matkę, która go wyśmiewała i jednocześnie jakby przepowiadała, że pozwalając dworakom dojść do głosu źle skończy, a Wei jest jeszcze gorsza od niej samej. W 707 roku Taiping córka cesarzowej Wu  i siostra Zhangzonga planuje bunt. Spisek zostaje wykryty, a cesarzowa Wei żona Zhangzonga i księżniczka Anle decydują się na desperacji krok... Zhangzong zostaje otruty, a na tron wstępuje jego syn Changmao. Anle odsuwa Wei i wprowadza politykę, która da jej miano:'' Drugiej Cesarzowej Wu''. Jest jednak już tylko regentką. Anle była jedyną córką Wei, która przeżyła; nie wiadomo dlaczego. Wei zemściła się w ten sposób za śmierć Yongtai i Yide. Przez wieki biografowie nie byli przychylni cesarzowej Wu pokazując jedynie czystki dworskie; a nie reformy , podboje i rozwój kraju. Przedstawiono ją jako potwora, ale prawda jest taka, że nie była ona pierwsza i ostatnia w tych poczynaniach na chińskim dworze. W tym miejscu szanse przeżycia mieli wyłącznie ludzie tacy jak Wu. Feniks po prostu miała tyle szczęścia w nieszczęściu, że ktoś opisał jej losy i nie zniknęła z kart historii jak inni jej podobni. Jak pokazała historia wszystkim swoim potomkom płci żeńskiej przekazała twarde wojownicze geny. Wu mogła zmienić nazwę dynastii, ale w historii zapisała się jako ostatni potężny władca dynastii Tang. Za czasów dynastii Yuan pewna Koreanka doprowadzi do wyzwolenia Korei zostając ostatnią cesarzową Chin... Cesarzową Qi, najbardziej równą cesarzowej Wu. Wu zmarła 16.12.705 roku i została pochowana z Gaozongiem. Co ciekawe w miejscu, w którym powinna znajdować się ufundowana przez dzieci stela- nie stoi nic. To piękny grobowiec, do którego niestety trudno się dostać. Można to zrobić jedynie konno, bądź na wielbłądach. Postać Wu stała się inspiracją dla wielu filmów i powieści.

Bibliografia : ''Wu chińska cesarzowa'' Jonathan Clements, ''Curse of the Golden Flower'' en.wikipedia,