Ostatnia taka księżniczka. Shahbanu Soraya Esfandiary Bakhtiary

Młoda Soraya

''Kim zostaniesz jak dorośniesz Sorayu?

- Aktorką, albo księżniczką... Ale chyba wolę być księżniczką''.

Tak opisywał odpowiedź na zadane  pytanie swojej siostrze brat Sorayi . Sorayi było dane zostać zarówno księżniczką jak i aktorką, żadne z tych zadań nie przyniosło jej szczęścia, a można stwierdzić, że doprowadziło do zguby...

Soraya była córką wodza nomadów z plemienia Bakhtiary oraz Niemki Evy Karl, urodzonej w Moskwie. W 1951 roku została drugą żoną shahanshaha , który był starszy od niej o 17 lat. Rodzina Pahlavi była  tak naprawdę sztucznie osadzonym rodem na tronie Iranu wspieranym przez Amerykanów i Brytyjczyków. Czy ich rządy nie wiedziały o prześladowaniu , buntach przeciwników rodu i wprowadzanym terrorze? Oczywiście, że wiedziały, ale potrzebowały rodu, aby zatrzymać konkurencyjną Rosję w walce o złoża ropy. Jednak to nie historię Pahlavi będziemy opowiadać. Plemiona nomadzkie przebywające na terenie Iranu, popierały politykę Rosyjską, mimo iż rodzina Sorayi była odległa od paktowania z kimkolwiek,ten fakt mógł być powodem decyzji o wyborze jej na żonę.  Czemu Rosjan? Odpowiedź od pra wieków jest ta sama. Rosjanie wysyłają ludzi, którzy znają język, obyczaje i kulturę... Podczas gdy Amerykanie i Brytyjczycy dziwują się nawet temu, że o dwunastej w południe nie kupią bułki i zawsze patrzą z góry. Ta polityka nie przyciąga chętnych na Bliskim Wschodzie jedynie w Europie, ale tu nie ma takich różnic kulturowych.

Zdjęcie ślubne Sorayi w słynnej sukni od Diora

Khalil Esfandiary był ambasadorem Iranu w Niemczech, potem tam pozostał. Było to tak na prawdę w pewnym sensie  dobrowolne  wygnanie , gdyż Khalil ponoć miał mieć zatargi z rodziną i nie zgadzał się całkowicie z polityką dworu.Nie ma jednak dowodów na to, że z kimkolwiek potajemnie współpracowali. Nawet jeśli to jako szesnastolatka Soraya na pewno o tym nie wiedziała. W 1948 roku Soraya została przedstawiona shahinshahowi; sam pierścionek zaręczynowy był ogromnym diamentem ważącym 22,37 ka.Ślubem  władze Iranu chciały przede wszystkim zaskarbić sobie nomadów, choć wielu chce wierzyć iż była to wielka miłość, może i była, ale jak pokazał los wyłącznie ze strony księżniczki. Soraya studiuje w Londynie angielski, interesuje się aktorstwem, ma europejskie maniery, zna kilka języków, ma dobry gust i jest piękną kobietą. Wychowywana jest jednak w domu tolerancyjnym bynajmniej nie muzułmańskim , co w Iranie przysporzy jej kłopotów... Soraya otrzymuje tytuł Shahbanu. Szybko pojawiły się spekulacje, że pewne zapisy w kontrakcie ślubnym miały świadczyć o tym, że kobieta wiedziała o tym iż jest nie płodna a nawet, że popełniła aborcję.Jeśli ktoś coś wiedział to nie wtedy. Na pewno odbyło się badanie odnośnie dziewictwa, na punkcie, którego muzułmanie mają chorobę psychiczną i potrafią płacić po dziś dzień miliony za dziewicę na jedną noc. To dość śmieszna tradycja wszystkich Religii Ksiąg, w żadnych starożytnych kulturach nie było to w cenie. W pierwotnym judaizmie również nie i napłynęło wraz ze zetknięciem się prawdopodobnie z Grekami z Aten. Powód był jeden: żona króla ma rodzić dzieci, jak można wiedzieć o tym, że kobieta jest płodna biorąc sobie dziewicę. Prawdy nie poznamy, ale należny pamiętać, że o ile Reza z początku ubóstwiał swoją żonę, o tyle jego matka i siostra serdecznie jej nienawidziły; choćby za to, że wtrącała się do polityki,a shah zaczął się sprzeciwiać zdaniom wygłaszanym przez matkę i siostrę. Sam dwór tworzył więc plotki aby zdyskredytować kobietę, która od pierwszego momentu zaskarbiła sobie serca poddanych bardziej niż władca. Na weselu pojawiło się 1600 gości. Józef Stalin wysłał w prezencie ślubnym czarne hebanowe biurko wysadzane diamentami. To przykład na to, że chyba tylko nasza władza nie umiała korzystać z jego hojności. Kiedy zaproponowano pierwszemu towarzyszowi czy chce w Warszawie '' Straszny sen pijanego cukiernika''czy metro,ten wybrał ''sen'', a mógłby mieć w stolicy dużo lepszy pałac. Zużyto 1'500 t kwiatów do dekoracji sali. A suknię wartą 1,200 000 mln,  wysadzaną kamieniami zaprojektował Dior. Był to ostatni tak drogi dworski ślub. Nawet Windsorowie nie przekroczyli nigdy tych kosztów.Soraya nie była muzułmanką, jak sama stwierdziła kiedy przybyła do Iranu  nic nie wiedziała o tym kraju, oprócz kilku legend i baśni.Religię zmieniła przed ślubem. Już podczas podróży z lotniska zorientowała się, że luksusowe wystawne życie shaha nie ma nic wspólnego z realiami życia ludu.Mimo iż zastosowano metodę Potiomkina i opłacono przebranych paru eleganckich ludzi, znalazło się paru wrednych'' wichrzycieli'' .Lud potrafi być wredny, jak śmie ''nie chcieć tej michy ryżu i żądać czegoś więcej''.

Słynna suknia ślubna

Po pięknym oszałamiającym ślubie pojawiły się problemy, które niszczyły małżeństwo. Jednym z nich był przyjaciel shaha Ernest Perron, czołowy polityk i doradca, który najbardziej brudził  ręce, przede wszystkim był mizoginem. Od początku nienawidził żony shaha. Ona sama po latach miała twierdzić, że związek shaha i Ernesta był zbyt bliski. ''Ernest był homoseksualistą, który nienawidził kobiet, wszystkich kobiet, jednocześnie miał usposobienie ściśle makiawelistyczne i potrafił wpływać na ludzi''. To Perron jako pierwszy wyzwał ją publicznie od dziwek i zarzucił jej niemoralność, stwierdzając, że powinna zajmować się rodzeniem dzieci jak dobra muzułmanka i niczym więcej. Publicznie wypytywał ją o orgazmy w łóżku z szachem w sprośny prymitywny sposób. Soraya wyrzuciła go z pałacu, a on zaczął rozpuszczać plotki, choćby o tym  ile to kochanków  miała przed shahem . Soraya nie pasowała do ortodoksyjnego muzułmańskiego świata: wykształcona, paląca, decydująca sama o tym kiedy wychodzić i z kim, na balach pojawiała się w przebraniu jako Madamme Pompadour.Co gorsza poprzez liczne pomoce charytatywne i wspieranie ludności biednej, odwiedzanie szpitali i zwyczajne wychodzenie do ludu , budowanie kanalizacji czy zajmowanie się dolą wałęsających psów zaskarbiała sobie uwielbienie ludzi, którego żyjący w pałacu shah nie miał. Soraya widziała to czego shah i jego rodzina nie chcieli widzieć, że to państwo jest totalnie dojone. Bolała nad zacofanym systemem edukacyjnym, który nie dawał równych szans rozwoju, a przy tym nie tworzył elity, która mogłaby konkurować z przysyłanymi z Europy: inżynierami, dyrektorami i wszystkimi którzy przyjeżdżali, zarządzali,  wzbogacając się na irańskich minerałach i ropie, podczas gdy lud nie widział z tych pieniędzy nic. Shah miał jeszcze jeden problem, który matka i siostra wykorzystały , rozładowywał emocje poprzez seks (prawdopodobnie był seksoholikiem) szybko zaczęły pojawiać się kochanki oczywiście wybrane przez rodzinę, podsyłające informacje co i jak rozstawiać w rządzie. Soraya tego nie akceptowała, Farah już tak.To dzięki Sorayi wizyta w Rzymie zakończyła się owocnie, to wydarzenie było  jednak już zapowiedzią przyszłości.

W 1954 Soraya udała się do USA z mężem; wizyta była dyplomatyczna, ale Soraya odwiedziła również lekarza. Poddała się badaniu, po którym stwierdzono, że jej szanse na zajście w ciąże są bardzo małe. W gazetach irańskich pojawił się artykuł o tym, że Soraya jest badana psychiatrycznie oraz jak bardzo spiła się w Miami. Umieszczono również zdjęcie cesarzowej w bikini, co bardzo obraziło ortodoksyjnych muzułmanów. Po raz pierwszy zrobiono z niej publicznie wariatkę.  Powoli zaczęto tworzyć i podsycać nie chęć niektórych środowisk, przedstawiając jakie to zło idzie za cesarzową z  tej zepsutej kultury Zachodu, tłumacząc jak dobrze jest tak jak jest, w burkach, braku podstaw kształcenia choćby z zakresu biologii (tego przedmiotu nie ma w państwach muzułmańskich).Soraya ubolewała nad tym, słusznie twierdząc, że z braku wiedzy o swoim ciele i wiary w gusła rodzi się większość chorób. Prawda jest taka, że nie dano jej szansy zajść w ciążę z shahem. Osaczana przez rodzinę, wiecznie podenerwowana sprawą swojego brzucha nie miała na to szans. W końcu zebrała się rada starszych i zadecydowała o rozwodzie z księżniczką. Dano jej jednak szansę;  może pozwolić shahowi wziąć drugą żonę, a sama oczywiście usunąć się w cień. W 1958 doszło do rozwodu. Shah pojął nową żonę, jednak mimo wszystko nie pozwalał Sorayi o sobie zapomnieć.Nie zaproszony odwiedzał ją, a także robił wyrzuty po tym jak związała się po rozwodzie z kimś innym. Wysyłał prezenty, a jednocześnie odsuwał ją zasłaniając się nową rodziną.Cały czas manipulował jej uczuciami. Kiedy już na wygnaniu shah umierał; Soraya napisała do niego list stwierdzając, że ''zawsze go kochała, rozumiała i chciałaby zobaczyć ostatni raz''. Shah odpisał, że on również ją kochał, ale ze względu na obecność nowej żony nie mogą się spotkać. Po śmierci shaha, mimo iż Farah mieszkała w Paryżu, kobiety unikały się i nie spotykały. 

Soraya osiadła we Francji i tu rozpoczęła swoją karierę jako aktorka. Już wcześniej wystąpiła w filmie, ale wtedy mąż zabronił go upubliczniać z zazdrości. To we Francji i we Włoszech była najbardziej popularna, o jakości filmów można dyskutować. Związała się z Franco Indoviną, z którym podobno miała zajść w ciążę i oddać dziecko. Być może poroniła, rodzina Sorayi nie jest chętna do udzielania informacji o niej, jakby się czegoś bali. Spędzili ze sobą pięć lat, a Franco chciał się dla niej rozwieść z żoną.  Po jego śmierci popadła w depresję i zniknęła ze sceny.Franco zginął w wypadku samolotowym. Po  śmierci Sorayi kilka kobiet podawało się za jej córki. W 2001 roku świat obiegła informacja o śmierci drugiej żony ostatniego shahanshaha Iranu Rezy: Sorayi Esfandiary- Bakhtiary.Księżniczkę znaleziono martwą w jej mieszkaniu w Paryżu.Kobieta zmarła w niewyjaśnionych okolicznościach, przyczyną był krwotok śródmózgowy od uderzenia w głowę.Została znaleziona na podłodze. Do dziś nie podano jak to się stało, a jej brat dokończył żywota wkrótce po tym jak zapowiedział, że należy zbadać przyczyny śmierci Sorayi, bo jego siostra wiedziała za dużo; miała to być wiedza o rewolucji w Iranie. Ten artykuł pojawił się w prasie i bardzo szybko zniknął. 

 Bijan umarł tydzień  później. Sprawa ucichła. Na pogrzebie byli potomkowie shaha. W 2003 Włosi nakręcili film ''Soraya'', opowiadający losy Sorayi jako cesarzowej. Film z Anną Valle w roli głównej był bardzo popularny, niestety u nas włoskie filmy są rzadko pokazywane, wynika to z dobrych praw autorskich, należy płacić np. za powtórkę, dlatego też trudno go  znaleźć w internecie . Włoskie filmy nawet jeśli się tam  pojawiają szybko są usuwane.  Soraya jest pochowana w Monachium. Iran po rewolucji cofnął się w rozwoju mentalnym o kilkaset lat,gospodarczo jest nie lepiej. Jedyne co ma do zaoferowania to tak naprawdę walka ideologiczna z Israelem i ropa,  choć próbuje prężyć bardzo zardzewiałe muskuły, na każdą z ofert oczywiście może się ktoś połaszczyć. Czy przywrócenie na tron rodu Pahlavi byłoby dobrym rozwiązaniem, byłaby to tylko kolonialna zmiana.Ród Pahlavi już raz udowodnił iż nie jest w stanie widzieć problemów ludu,ale świetnie go doić. Interesujący jest fakt, że obecnie coraz więcej słychać o tym rodzie, jakby wychodził z cienia. W historii Sorayi jest na pewno wiele tajemnic. Sama historia  swatania z shahinshahem.  Raz pojawia się wersja, że był to wspólny znajomy; zwykły fotograf, który poznał władcę na przyjęciu i akurat mu się przypomniało, że ma znajomą idealną kandydatkę na żonę. Innym razem mowa o zwykłej swatce, która pokazała zdjęcie.Zwykła swatka z ulicy, nie możliwe na tak wysokich szczeblach. Taka historia jest aż zbyt naciągana. Pytanie czemu akurat Esfandiary, wszyscy wiedzieli, że pozostał w Niemczech bo miał konflikt z władzą, albowiem nie akceptował ich polityki. To było takie dobrowolne lepsze wygnanie. Kiedy umiera znana postać już tak jest, że pojawiają się o niej filmy i biografie.

Jedno z ostatnich zdjęć Sorayi

Tymczasem od śmierci Sorayi nie pojawia się nic. Strona rodu Bakhtiary jest na jej temat  zdawkowa.  Dziwne , że nie chwalą się tak znaną postacią z rodu.Dane są tak ''suche'' ,że wydaje się iż przeszły przez kilkunastu cenzorów, a wikipedia wie o niej więcej niż rodzina. Strona rodu więcej opowiada się o jej dzieciństwie niż o późniejszych latach.  Jedyną książką o Sorayi są tak naprawdę jej pamiętniki. Pamiętniki jak to pamiętniki; wiele można z nich odjąć , wiele dodać, ale źródłem prawdy nie są. Interesujący jest też prezent od Józefa; czemu aż tak się wykosztował. Jeśli były  powiązania z  którymkolwiek z mocarstw nie dożyjemy publikacji aktów, ale jeśli Iran chce być całkowicie wolny i niezależny powinny one ujrzeć światło, inaczej zawsze  będą kolonią. Sama Farah również wydała swoje pamiętniki, związek z shahem opisuje w przeciwieństwie do Sorayi, aż tak idyllicznie ,że jest to nawet za słodkie na telenowele. Tak wspaniała żona i mąż po prostu nie istnieją. Sami Persowie, nawet jeśli żyli wyłącznie na korzonkach przez tysiąclecia dbali o  bardzo dobrze wyszkolonych szpiegów. Używali oni często tak prostych a jednocześnie niesamowitych metod, że można otworzyć oczy ze zdumienia np. parasolki z bronią w rączce czy, od antycznych czasów znane trujące pierścienie, zatrute  książki. Im również bardzo może zależeć na życiu w takim kraju jaki jest. Soraya odnalazła szczęście w drugim związku, śmierć partnera ją dobiła, czy rzeczywiście mieli dziecko na które w tajemnicy łożyła pieniądze? Czy w ogóle jakieś było? Z czego wzięła się ta plotka?Kto zapłacił tym  dziewczynom podającym się za jej córki? Same na to nie wpadły, a mowa o kilkunastu osobach. Majątek odziedziczył po Sorayi i jej bracie jego szofer. Soraya to  bez wątpienia legenda. Wielka szkoda, że staje się zapomniana.Za życia z  czasem przylgnęło do niej określenie: "Księżniczka o smutnych oczach''.

Grobowiec rodziny Bakhtiary

Bibliografia: Soraya Esfiandary Bakhtiary: en.wikipedia, historyofroyalwomen.com , www.bakhtiarifamily.com,