Palmyra jedno z najpotężniejszych miast Bliskiego Wschodu, dziś już dzięki paru nawiedzonym praktycznie nie istnieje, a oryginalnych śladów potężnej królowej, która uważała się za wnuczkę Kleopatry VII Philopathor nie znajdziemy już nigdy. W końcu wszelkie ślady ludzkie musiały zostać zniszczone gdyż pokazywały twarz, lub były świątyniami nie tego Boga. Pozostało cieszyć się nam wizerunkiem królowej w muzeum w Wiedniu i rzeźbą Hariet Hosmer w Huntington Gardens w Kalifornii (sama rzeźba była w swoim czasie bardzo szokująca i słynna); żadne z nich nie pamięta czasu Zenobii. Kim była, kobieta, która jako pierwsza pokazała słabość Rzymu i na kilka lat odebrała mu całą wschodnią część imperium? Naprawdę nazywała się Septimia bath Zabbai. Septimia to imię bath Zabbai przydomek. Pierwotnie nazywała się Iulia Aurelia bath Zabbai ( istnieje wersja zapisu Bathzabbai), Septimią Zenobią stała się prawdopodobnie jak wiele kobiet w dniu ślubu, kiedy otrzymała nowe imię nadane przez męża. Spokrewniona z Juliuszem Aureliuszem Zenobiosem Zabdilasem, wysokim dostojnikiem miasta. O jej młodości nie wiemy nic.
Była drugą żoną Septymiusza Odenata, który rangę arystokratyczną otrzymał od rodu Sewerów, za prowadzenie polityki pro-rzymskiej i pokonanie Persów. Nie wiele wiemy o jego pierwszej żonie. Miał z nią dwójkę dzieci: Herodosa i Hairana. Palmyra była miastem handlującym drogocennymi przedmiotami , to tu zatrzymywały się karawany z jedwabiem. Prawdopodobnie za Filipa Araba, Odenat został senatorem. Za nieszczęsnego Waleriana, został konsulem. Walerian w 260 roku został pokonany przez Persów pod wodzą słynnego Shapura I i uwięziony, w tym momencie zaczyna się najważniejsza część historii. Dochodzi do buntów niepodległościowych w całym państwie rzymskim. Odenat również wysyła poselstwo do shaha, u Szapura nie uzyskał jednak nic, shah odesłał go z dziś byśmy to nazwali z kwitkiem. Rzeczywiście Shapur jest zbyt potężną osobą aby potrzebować kogoś takiego jak Odenat. Odenat zwrócił się ponownie o protekcję do Rzymu, do syna Waleriana- Galiena. Ten układ można nazwać sytuacją dla obu stron bez wyboru. Jeden boi się o swoje państwo-miasto, drugi musi uporać się z buntownikami, przechodzącymi na stronę shaha, który udowodnił, że można pokonać Rzym, a nawet schwytać cezara.Shapur jednak nie pomniejszył Rzymu o tak rozległe terytoria jak Zenobia. Odenat staje na czele armii rzymskiej w Syrii, odzyskuje znaczną część Mezopotamii, za co otrzymuje tytuł corrector totius Orientis- ''Naprawca Wschodu''. Pan Palmyry umiera w wyniku zamachu. Historia Augusta obwinia o ten zamach samą królową Zenobię,rzekomo zazdrosną o wpływy Herodosa, a nie jej syna Waballata. Jest to jednak jedyne źródło mówiące o takiej wersji wydarzeń i wręcz przeczy temu co dzieje się potem. Książka jest tak naprawdę jedną wielką propagandą Rzymu, dodając lub przemilczając fakty ( np. brak informacji o nieudanym podboju Irlandii), tak by pokazać potęgę kraju.Najbardziej prawdopodobne jest, że Rzym wyrównał rachunki pamiętając o prezentach i poselstwach do Shapura. Taką wersję przyjmuje większość historyków i uzasadnia ona bunt królowej. We wschodnich tekstach Septimia określana jest mianem ''Najszlachetniejsza ze wszystkich kobiet Wschodu'' i ''najpiękniejsza'', przez Rzymian z czasem zostanie określona '' Żelazną damą''. Niektórzy historycy dodają jej jeszcze dwóch synów: Hereniana i Tiomolaosa, nie ma jednak żadnych dowodów na to że istnieli, a także rodzicielstwo króla Septymiusza Antiocha. Po śmierci męża pierwszym krokiem władczyni było zabezpieczenie tronu dla Waballata, był on jeszcze dzieckiem więc Zenobia została regentką w jego imieniu... Tak naprawdę to ona sprawowała władzę. Co się stało z innymi synami, tego tak naprawdę nie wiemy, choć snuto różne teorie od zabójstwa przez macochę, po śmierć naturalną czy tragiczny koniec wraz ojcem. Tego się nie dowiemy, po prostu ci ludzie znikają. Początkowo Rzym zajęty uzurpatorami na Zachodzie nie zauważył, że powoli na Wschodzie tworzy się mała autonomia z własnymi pieniędzmi , despoiną i Królem Królów.
Dwór przyciągał artystów, poetów filozofów,sama Zenobia władała kilkoma językami, aby podkreślić swoją rolę w męskim świecie występowała zawsze w zbroi . W 269 roku następuje zwrot w polityce , kiedy to Palmyra zajmuję część Galicji po Ankyrę . Za pretekst podany jest cel chronienia państwa przed Gotami. To doskonały czas Shapur umiera, a w Rzymie panuje już kolejny cesarz walczący z Gotami i uzurpatorami. Już w 270r. Palmyra zdobywa Arabię, gdzie całkowicie rozbito wojska rzymskie. Od tego momentu nowe państwo kontroluje również szlaki handlowe Indii. Tak naprawdę wschodnia część imperium nie jest już Rzymu, to pierwszy pokaz tego, że można obalić Rzym.Królowa zatrudnia różnych ludzi do swojej armii, nie waha się przyjąć rozbójników czy Saracenów. W końcu zdobywają spiż ówczesnego świata -Egipt. Można pokusić się o stwierdzenie, że w owym czasie Rzym długo nie zainteresowałby się uzurpacją, gdyby nie Egipt. To stąd przybywa większość zboża do państwa. W Egipcie Septimia jest ubóstwiana, prawdopodobnie władała językiem koptyjskim, po raz pierwszy od wieków, ktoś mówi do ludzi w ich języku, remontuje stare świątynie. To przysparza jej zwolenników. To zapewne tutaj rodzi się legenda o wnuczce Kleopatry VIII Philopathor potomkini nie kogo innego jak Cezariona. Mało prawdopodobne Cezariona zabito bardzo szybko, ale ten mit zachęcił Egipcjan do współpracy i poddania nowej władzy. Waballat zostaje okrzyknięty; ''Imperator Orientis''. Jeśli była spokrewniona w jakiś sposób z potomkami Aleksandra Wielkiego, to bardziej prawdopodobne jest iż tą osobą była któraś z Kleopatr władających Antiochią (imię Kleopatra było popularnym imieniem w dynastiach powstałych po Aleksandrze. Pierwszą Kleopatrą była jego siostra żona króla Epiru). Historycy po dziś dzień sprzeczają się jakie były cele Zenobii; rzeczywiście utworzenie separatystycznego państwa czy uzyskanie jedynie autonomii. Jej późniejsze zachowanie jest dość dziwne. Wszystko było idealnie dopóki na tron Rzymu nie wstąpił Aurelian. Władca był bardziej zaradny i uzyskał większy posłuch od poprzedników. Uporał się z Zachodem i ruszył na Wschód.
Aurelian bardzo szybko opanował: Galicję, Kapadocję.Opór napotkał dopiero w mieście Tiana, co go tak rozmierzwiło , że rozkazał wybić wszystkie żywe istoty także zwierzęta domowe. Pokazuje to jak słabe były układy i lojalność, dopiero bardzo odległy przyczółek zdecydował się na obronę.To pierwszy militarny błąd Zenobii, miasto było zasiedziałe przez Palmyreńczyków i wysłanie wojska z pomocą zatrzymało by Rzymian w górach, a może doprowadziło do ich klęski. Niektórzy chcą widzieć w tym chęć Zenobii do pojednania z Aurelianem. Jeśli tak, to była bardzo głupia decyzja, bo powinna się już nauczyć, że Rzym nie wybacza.
Największa bitwa pomiędzy przeciwnikami to Emeza, użyto tu po raz pierwszy na szeroką skalę metalowych zbroi dla ochrony koni. Do Zenobii dołączyły ludy z Armenii i Arabii. Początkowo szala zwycięstwa była po stronie Palmyry. Głównie dzięki wykorzystanym w boju wielbłądom, których armia rzymska nie miała i pech chciał, że Aurelian wybrał głównie wojska z dalekich zachodnich prowincji. Ludzie ci zwyczajnie nie widzieli wielbłąda wcześniej na oczy. Jednak Aurelian rozkazał atakować jedynie boki armii, a nie front. Zagadką pozostaje czemu Zenobia nie rozkazała wtedy przegrupować wojsk. Wojsko Zenobii poniosło klęskę. Emeza nie była nastawiona przyjacielsko do królowej. To kolejny błąd królowej,która schroniła się w mieście pozwalając na oblężenie zamiast uciekać na pustynie.Miasto jest zawsze najgorszym wyborem ściganego.Zenobia miała zagrozić, że wybije ludność w pień jeśli nie wytrzymają oblężenia. Co ciekawe sam Aurelian oblegał miasto tak, iż zostawił furtę do ucieczki.Już wtedy pojawiły się legendy, że władca zakochał się w kobiecie, której nie widział na oczy. Ponoć cezar złożył jej propozycję by zamieszkała z nim w pałacu; w zamian za oddanie jedwabi , klejnotów i władzy.Miała odpowiedzieć, że woli umrzeć jak Kleopatra niż żyć bez korony. To też trochę sprzeczne faktem iż po schwytaniu nad Eufratem, królowa zrzuciła podczas przesłuchania całą winę na ministrów robiąc z siebie głupią gęś, więc do ta wypowiedź mogła nigdy nie paść z jej ust. Chyba, że tą wersję o głupiej gęsi stworzyli Rzymianie, aby chociażby osłabić morale popierających ją wojsk. Królowej udaje się wymknąć i ucieka do Persji zostaje schwytana nad Eufratem, wtedy zdradziła ją sama Palmyra do Rzymu. Aurelian pokazuje ją w swoim triumfie w złotych kajdanach. Zenobia otrzymuje dom w Rzymie i ma tam dożyć swoich dni, czemu aż taka łaska?... Niektóre legendy mówią, że Aurelian zakochał się w micie potężnej zbuntowanej ''Żelaznej Damy'', miała zostać zmuszona do poślubienia szlachcica. Triumfem Zenobii był triumf Aureliana, ponoć lud skandował cały czas jej imię, patrząc na dumną królową, to miało dać Aurelianowi do myślenia, że królowa musi żyć. Czy została jego kochanką? Tego też nie wiemy na pewno. Krótko po schwytaniu Zenobii w Antiochii pojawił się uzurpator Antioch Septymiusz, podający się za syna Zenobii. Aurelian również puścił go wolno. Czy rzeczywiście był synem Zenobii? Nie dowiemy się.Pieniądze z Palmyry umorzyły długi państwowe i dziurę budżetową Rzymu to jest pewne. Nie akceptuje się obecnie teorii o tym iż królowa miała być obwożona w złotej klatce po wschodnich prowincjach, gwałcona i w końcu zginąć podczas sztormu na Morzu Śródziemnym. Są to nie potwierdzone legendy. Aurelian zginął zamordowany w wyniku spisku, niektórzy widzieli w tym rękę Zenobii. Zastanawiano się długo dlaczego właściwie po raz pierwszy Rzym zostawił buntownika przy życiu... Tak słynnego buntownika. Wydaje się, że sytuacja państwa w szczególności na wschodzie była tak niestabilna, że nauczeni przykładem Chrystusa; Rzymianie nie chcieli dać światu kolejnego męczennika, którego historia mogłaby zniszczyć kraj. Sam Aurelian miał podobno wypowiedzieć się, że jako matrona Zenobia będzie mniej szkodliwa gdyż z czasem zostanie zapomniana przez lud niż gdyby miała umrzeć i stać się legendą. Prawda jest taka, że gdyby tych dwoje ludzi się nigdy nie spotkało, zniknęliby zapomniani w odmętach historii. Aurelian zawdzięcza swoją nieśmiertelność Zenobii, a ona swoją jemu.
Bibliografia: ' Aurelian i Zenobia'' T.Kotula, Poczet cesarzy rzymskich ''A.Krawczuk'' Powieść o królowej A.B.Daniel (nick panów B.Houette-historyk i J.D.Baltassat-prozaik, czasem publikowana pod ich imionami)''Królowa Palmyry''
Była drugą żoną Septymiusza Odenata, który rangę arystokratyczną otrzymał od rodu Sewerów, za prowadzenie polityki pro-rzymskiej i pokonanie Persów. Nie wiele wiemy o jego pierwszej żonie. Miał z nią dwójkę dzieci: Herodosa i Hairana. Palmyra była miastem handlującym drogocennymi przedmiotami , to tu zatrzymywały się karawany z jedwabiem. Prawdopodobnie za Filipa Araba, Odenat został senatorem. Za nieszczęsnego Waleriana, został konsulem. Walerian w 260 roku został pokonany przez Persów pod wodzą słynnego Shapura I i uwięziony, w tym momencie zaczyna się najważniejsza część historii. Dochodzi do buntów niepodległościowych w całym państwie rzymskim. Odenat również wysyła poselstwo do shaha, u Szapura nie uzyskał jednak nic, shah odesłał go z dziś byśmy to nazwali z kwitkiem. Rzeczywiście Shapur jest zbyt potężną osobą aby potrzebować kogoś takiego jak Odenat. Odenat zwrócił się ponownie o protekcję do Rzymu, do syna Waleriana- Galiena. Ten układ można nazwać sytuacją dla obu stron bez wyboru. Jeden boi się o swoje państwo-miasto, drugi musi uporać się z buntownikami, przechodzącymi na stronę shaha, który udowodnił, że można pokonać Rzym, a nawet schwytać cezara.Shapur jednak nie pomniejszył Rzymu o tak rozległe terytoria jak Zenobia. Odenat staje na czele armii rzymskiej w Syrii, odzyskuje znaczną część Mezopotamii, za co otrzymuje tytuł corrector totius Orientis- ''Naprawca Wschodu''. Pan Palmyry umiera w wyniku zamachu. Historia Augusta obwinia o ten zamach samą królową Zenobię,rzekomo zazdrosną o wpływy Herodosa, a nie jej syna Waballata. Jest to jednak jedyne źródło mówiące o takiej wersji wydarzeń i wręcz przeczy temu co dzieje się potem. Książka jest tak naprawdę jedną wielką propagandą Rzymu, dodając lub przemilczając fakty ( np. brak informacji o nieudanym podboju Irlandii), tak by pokazać potęgę kraju.Najbardziej prawdopodobne jest, że Rzym wyrównał rachunki pamiętając o prezentach i poselstwach do Shapura. Taką wersję przyjmuje większość historyków i uzasadnia ona bunt królowej. We wschodnich tekstach Septimia określana jest mianem ''Najszlachetniejsza ze wszystkich kobiet Wschodu'' i ''najpiękniejsza'', przez Rzymian z czasem zostanie określona '' Żelazną damą''. Niektórzy historycy dodają jej jeszcze dwóch synów: Hereniana i Tiomolaosa, nie ma jednak żadnych dowodów na to że istnieli, a także rodzicielstwo króla Septymiusza Antiocha. Po śmierci męża pierwszym krokiem władczyni było zabezpieczenie tronu dla Waballata, był on jeszcze dzieckiem więc Zenobia została regentką w jego imieniu... Tak naprawdę to ona sprawowała władzę. Co się stało z innymi synami, tego tak naprawdę nie wiemy, choć snuto różne teorie od zabójstwa przez macochę, po śmierć naturalną czy tragiczny koniec wraz ojcem. Tego się nie dowiemy, po prostu ci ludzie znikają. Początkowo Rzym zajęty uzurpatorami na Zachodzie nie zauważył, że powoli na Wschodzie tworzy się mała autonomia z własnymi pieniędzmi , despoiną i Królem Królów.
 |
| Hariet Hosmer'' Zenobia w łańcuchach'' |
Dwór przyciągał artystów, poetów filozofów,sama Zenobia władała kilkoma językami, aby podkreślić swoją rolę w męskim świecie występowała zawsze w zbroi . W 269 roku następuje zwrot w polityce , kiedy to Palmyra zajmuję część Galicji po Ankyrę . Za pretekst podany jest cel chronienia państwa przed Gotami. To doskonały czas Shapur umiera, a w Rzymie panuje już kolejny cesarz walczący z Gotami i uzurpatorami. Już w 270r. Palmyra zdobywa Arabię, gdzie całkowicie rozbito wojska rzymskie. Od tego momentu nowe państwo kontroluje również szlaki handlowe Indii. Tak naprawdę wschodnia część imperium nie jest już Rzymu, to pierwszy pokaz tego, że można obalić Rzym.Królowa zatrudnia różnych ludzi do swojej armii, nie waha się przyjąć rozbójników czy Saracenów. W końcu zdobywają spiż ówczesnego świata -Egipt. Można pokusić się o stwierdzenie, że w owym czasie Rzym długo nie zainteresowałby się uzurpacją, gdyby nie Egipt. To stąd przybywa większość zboża do państwa. W Egipcie Septimia jest ubóstwiana, prawdopodobnie władała językiem koptyjskim, po raz pierwszy od wieków, ktoś mówi do ludzi w ich języku, remontuje stare świątynie. To przysparza jej zwolenników. To zapewne tutaj rodzi się legenda o wnuczce Kleopatry VIII Philopathor potomkini nie kogo innego jak Cezariona. Mało prawdopodobne Cezariona zabito bardzo szybko, ale ten mit zachęcił Egipcjan do współpracy i poddania nowej władzy. Waballat zostaje okrzyknięty; ''Imperator Orientis''. Jeśli była spokrewniona w jakiś sposób z potomkami Aleksandra Wielkiego, to bardziej prawdopodobne jest iż tą osobą była któraś z Kleopatr władających Antiochią (imię Kleopatra było popularnym imieniem w dynastiach powstałych po Aleksandrze. Pierwszą Kleopatrą była jego siostra żona króla Epiru). Historycy po dziś dzień sprzeczają się jakie były cele Zenobii; rzeczywiście utworzenie separatystycznego państwa czy uzyskanie jedynie autonomii. Jej późniejsze zachowanie jest dość dziwne. Wszystko było idealnie dopóki na tron Rzymu nie wstąpił Aurelian. Władca był bardziej zaradny i uzyskał większy posłuch od poprzedników. Uporał się z Zachodem i ruszył na Wschód.
Aurelian bardzo szybko opanował: Galicję, Kapadocję.Opór napotkał dopiero w mieście Tiana, co go tak rozmierzwiło , że rozkazał wybić wszystkie żywe istoty także zwierzęta domowe. Pokazuje to jak słabe były układy i lojalność, dopiero bardzo odległy przyczółek zdecydował się na obronę.To pierwszy militarny błąd Zenobii, miasto było zasiedziałe przez Palmyreńczyków i wysłanie wojska z pomocą zatrzymało by Rzymian w górach, a może doprowadziło do ich klęski. Niektórzy chcą widzieć w tym chęć Zenobii do pojednania z Aurelianem. Jeśli tak, to była bardzo głupia decyzja, bo powinna się już nauczyć, że Rzym nie wybacza.
Największa bitwa pomiędzy przeciwnikami to Emeza, użyto tu po raz pierwszy na szeroką skalę metalowych zbroi dla ochrony koni. Do Zenobii dołączyły ludy z Armenii i Arabii. Początkowo szala zwycięstwa była po stronie Palmyry. Głównie dzięki wykorzystanym w boju wielbłądom, których armia rzymska nie miała i pech chciał, że Aurelian wybrał głównie wojska z dalekich zachodnich prowincji. Ludzie ci zwyczajnie nie widzieli wielbłąda wcześniej na oczy. Jednak Aurelian rozkazał atakować jedynie boki armii, a nie front. Zagadką pozostaje czemu Zenobia nie rozkazała wtedy przegrupować wojsk. Wojsko Zenobii poniosło klęskę. Emeza nie była nastawiona przyjacielsko do królowej. To kolejny błąd królowej,która schroniła się w mieście pozwalając na oblężenie zamiast uciekać na pustynie.Miasto jest zawsze najgorszym wyborem ściganego.Zenobia miała zagrozić, że wybije ludność w pień jeśli nie wytrzymają oblężenia. Co ciekawe sam Aurelian oblegał miasto tak, iż zostawił furtę do ucieczki.Już wtedy pojawiły się legendy, że władca zakochał się w kobiecie, której nie widział na oczy. Ponoć cezar złożył jej propozycję by zamieszkała z nim w pałacu; w zamian za oddanie jedwabi , klejnotów i władzy.Miała odpowiedzieć, że woli umrzeć jak Kleopatra niż żyć bez korony. To też trochę sprzeczne faktem iż po schwytaniu nad Eufratem, królowa zrzuciła podczas przesłuchania całą winę na ministrów robiąc z siebie głupią gęś, więc do ta wypowiedź mogła nigdy nie paść z jej ust. Chyba, że tą wersję o głupiej gęsi stworzyli Rzymianie, aby chociażby osłabić morale popierających ją wojsk. Królowej udaje się wymknąć i ucieka do Persji zostaje schwytana nad Eufratem, wtedy zdradziła ją sama Palmyra do Rzymu. Aurelian pokazuje ją w swoim triumfie w złotych kajdanach. Zenobia otrzymuje dom w Rzymie i ma tam dożyć swoich dni, czemu aż taka łaska?... Niektóre legendy mówią, że Aurelian zakochał się w micie potężnej zbuntowanej ''Żelaznej Damy'', miała zostać zmuszona do poślubienia szlachcica. Triumfem Zenobii był triumf Aureliana, ponoć lud skandował cały czas jej imię, patrząc na dumną królową, to miało dać Aurelianowi do myślenia, że królowa musi żyć. Czy została jego kochanką? Tego też nie wiemy na pewno. Krótko po schwytaniu Zenobii w Antiochii pojawił się uzurpator Antioch Septymiusz, podający się za syna Zenobii. Aurelian również puścił go wolno. Czy rzeczywiście był synem Zenobii? Nie dowiemy się.Pieniądze z Palmyry umorzyły długi państwowe i dziurę budżetową Rzymu to jest pewne. Nie akceptuje się obecnie teorii o tym iż królowa miała być obwożona w złotej klatce po wschodnich prowincjach, gwałcona i w końcu zginąć podczas sztormu na Morzu Śródziemnym. Są to nie potwierdzone legendy. Aurelian zginął zamordowany w wyniku spisku, niektórzy widzieli w tym rękę Zenobii. Zastanawiano się długo dlaczego właściwie po raz pierwszy Rzym zostawił buntownika przy życiu... Tak słynnego buntownika. Wydaje się, że sytuacja państwa w szczególności na wschodzie była tak niestabilna, że nauczeni przykładem Chrystusa; Rzymianie nie chcieli dać światu kolejnego męczennika, którego historia mogłaby zniszczyć kraj. Sam Aurelian miał podobno wypowiedzieć się, że jako matrona Zenobia będzie mniej szkodliwa gdyż z czasem zostanie zapomniana przez lud niż gdyby miała umrzeć i stać się legendą. Prawda jest taka, że gdyby tych dwoje ludzi się nigdy nie spotkało, zniknęliby zapomniani w odmętach historii. Aurelian zawdzięcza swoją nieśmiertelność Zenobii, a ona swoją jemu.
Bibliografia: ' Aurelian i Zenobia'' T.Kotula, Poczet cesarzy rzymskich ''A.Krawczuk'' Powieść o królowej A.B.Daniel (nick panów B.Houette-historyk i J.D.Baltassat-prozaik, czasem publikowana pod ich imionami)''Królowa Palmyry''
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz